7. ปญฺจาลจณฺฑสุตฺตวณฺณนา

[88] สมฺพาเธติ สมฺปีฬิตตณฺหากิเลสาทินา สอุปฺปีฬตาย ปรมสมฺพาเธฯ อติวิย สงฺการฏฺฐานภูโต หิ นีวรณสมฺพาโธ อธิปฺเปโตฯ โส หิ ทุคฺคหโน ตสฺมิํ อสติ กามคุณสมฺพาโธ อนวสโร เอว เสยฺยถาปิ มหากสฺสปาทีนํฯ โอกาสนฺติ ฌานสฺเสตํ นามํ นีวรณสมฺพาธาภาวโตฯ อสมฺพาธภาเวน หิ ฌานํ อิธ ‘‘โอกาโส’’ติ วุตฺตํ, ตญฺจ โข อจฺจนฺตาสมฺพาธฏฺฐานตาย วิปสฺสนาปาทกตาย ฯ ตถา หิ ปาฬิยํ ‘‘อวินฺที’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ตตฺถ อวินฺทีติ วินฺทิ ปฏิลภิฯ ภูริเมธโสติ มหาปญฺโญ, สปญฺโญติ อตฺโถฯ อพุชฺฌีติ พุชฺฌิ ปฏิวิชฺฌิฯ ปฏิลีโน หุตฺวา เสฏฺโฐ, ปฏิลีนานํ วา เสฏฺโฐติ ปฏิลีนเสฏฺโฐฯ มานุสฺสยวเสน อุนฺนตภาวโต ปฏิลีโน นาม ปหีนมาโนฯ ปฏิลภิํสูติ กามคุณสมฺพาเธปิ ‘‘อิเม กามคุณา มาทิสานํ กิํ กริสฺสนฺตี’’ติ? เต อภิภุยฺย นิพฺพานปฺปตฺติยา สมฺมาสติํ ปฏิลภิํสุฯ เตน สมฺปยุตฺเตน โลกุตฺตรสมาธินาปิ สุฏฺฐุ สมาหิตาฯ

อยํ กิร เทวปุตฺโต อิโต ปุริมวาเร อตฺตภาเว ปฐมชฺฌานลาภี หุตฺวา ตโต จวิตฺวา พฺรหฺมกายิกาสุ นิพฺพตฺติตฺวา ตตฺถ ฌานสุขํ อนุภวิตฺวา ตโต จุโต อิทานิ กามภเว นิพฺพตฺโต, ตสฺมา ตํ ฌานํ สมฺภาเวนฺโต ‘‘ตาทิสสฺส นาม ฌานสุขสฺส ลาภี ภควา’’ติ เตน คุเณน ภควนฺตํ อภิตฺถวนฺโต ‘‘สมฺพาเธ วตา’’ติ คาถํ อภาสิฯ อถสฺส ภควา ยถา นาม อฏฺฐสฏฺฐิโยชนสตสหสฺสุพฺเพธสิเนรุปพฺพตราชํ อุปาทาย สาสโป น กิญฺจิ โหติ, เอวํ อนนฺตาปริเมยฺยพุทฺธคุเณ อุปาทาย รูปาวจรปฐมชฺฌานํ น กิญฺจิ โหตีติ ทสฺเสนฺโต ‘‘เย สติ’’นฺติอาทินา อนุตฺตรคุณาธิคมํ ปเวเทสิฯ ตตฺถ สตินฺติ วิปสฺสนาสติยา สทฺธิํ อริยมคฺคสติํฯ สุสมาหิตาติ โลกิยสมาธินา เจว โลกุตฺตรสมาธินา จ สุฏฺฐุ สมาหิตาฯ เต หิ อจฺจนฺตํ สุสมาหิตา, น ฌานมตฺตลาภิโน อกุปฺปธมฺมตฺตาฯ เกจิ ‘‘กมฺมนฺเต สุสมาหิตา’’ติ ปาฐํ วตฺวา ‘‘มคฺคสมาหิตา’’ติ อตฺถํ วทนฺติฯ

ปญฺจาลจณฺฑสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ